Terapia zastępcza testosteronem (TRT) to metoda leczenia niedoboru testosteronu u mężczyzn, mająca na celu przywrócenie jego poziomu do wartości fizjologicznych. Stosowana jest w przypadku potwierdzonego hipogonadyzmu, objawiającego się m.in. obniżonym libido, zmęczeniem, spadkiem masy mięśniowej czy zaburzeniami nastroju. Terapia prowadzona pod nadzorem lekarza może przynieść znaczną poprawę jakości życia, jednak wiąże się również z ryzykiem działań niepożądanych, takich jak ginekomastia, obniżenie płodności czy problemy skórne.
Czym jest terapia zastępcza testosteronem (TRT)?
TRT (Testosterone Replacement Therapy) polega na podawaniu egzogennego testosteronu w celu uzupełnienia jego niedoboru w organizmie. Celem terapii jest osiągnięcie stężenia testosteronu w zakresie wartości referencyjnych, co przekłada się na poprawę funkcji seksualnych, nastroju, masy mięśniowej oraz ogólnego samopoczucia pacjenta.
Kiedy rozważyć rozpoczęcie TRT?
Objawy niedoboru testosteronu
Niedobór testosteronu może manifestować się poprzez:
-
obniżone libido i zaburzenia erekcji,
-
przewlekłe zmęczenie i spadek energii,
-
utrata masy mięśniowej i zwiększenie tkanki tłuszczowej,
-
obniżony nastrój, drażliwość, depresja,
-
problemy z koncentracją i pamięcią,
-
zaburzenia snu.
Diagnostyka
Rozpoznanie niedoboru testosteronu opiera się na:
-
ocenie objawów klinicznych,
-
dwukrotnym oznaczeniu stężenia testosteronu całkowitego we krwi rano (między 7:00 a 11:00),
-
ewentualnym oznaczeniu wolnego testosteronu, SHBG, LH, FSH, prolaktyny.
Wartości referencyjne mogą się różnić w zależności od laboratorium, jednak stężenie testosteronu całkowitego poniżej 12 nmol/L (346 ng/dl) często uznawane jest za wskazujące na hipogonadyzm.
Jakie są korzyści z terapii TRT?
Prawidłowo prowadzona terapia zastępcza testosteronem może przynieść następujące korzyści:
-
poprawa libido i funkcji seksualnych,
-
zwiększenie masy mięśniowej i siły,
-
redukcja tkanki tłuszczowej,
-
poprawa nastroju, koncentracji i jakości snu,
-
zwiększenie gęstości mineralnej kości,
-
poprawa kontroli glikemii u pacjentów z cukrzycą typu 2.
Jakie są potencjalne skutki uboczne TRT?
Mimo licznych korzyści, TRT wiąże się z ryzykiem działań niepożądanych, takich jak:
-
ginekomastia (powiększenie gruczołów piersiowych),
-
obniżenie płodności (zahamowanie spermatogenezy),
-
trądzik i przetłuszczanie się skóry,
-
łysienie androgenowe,
-
zwiększenie hematokrytu i ryzyko zakrzepicy,
-
zatrzymanie wody w organizmie,
-
wahania nastroju, drażliwość.
Regularne monitorowanie parametrów laboratoryjnych oraz dostosowywanie dawki testosteronu pozwala na minimalizację ryzyka wystąpienia powyższych działań niepożądanych.
Jak przebiega terapia TRT?
Formy podawania testosteronu
Testosteron może być podawany w różnych formach:
-
iniekcje domięśniowe (np. enantan, undekanian testosteronu),
-
żele transdermalne,
-
plastry skórne,
-
preparaty donosowe.
Wybór formy zależy od preferencji pacjenta, dostępności preparatów oraz indywidualnej odpowiedzi na leczenie.
Monitorowanie terapii
Podczas TRT konieczne jest regularne monitorowanie:
-
stężenia testosteronu, hematokrytu, lipidogramu, PSA, funkcji wątroby i nerek,
-
objawów klinicznych i ewentualnych działań niepożądanych.
Kontrole powinny odbywać się co 3–6 miesięcy w pierwszym roku terapii, a następnie co 6–12 miesięcy.
Przeciwwskazania do TRT
Bezwzględne przeciwwskazania do rozpoczęcia TRT obejmują:
-
rak prostaty lub piersi,
-
hematokryt >54%,
-
ciężka niewydolność serca,
-
niekontrolowany bezdech senny.
Względne przeciwwskazania, wymagające indywidualnej oceny ryzyka i korzyści, to m.in.:
-
planowanie potomstwa,
-
łagodny przerost prostaty,
-
choroby sercowo-naczyniowe,
-
choroby wątroby i nerek.
Koszty terapii TRT w Polsce
Koszty TRT mogą się różnić w zależności od formy leczenia i placówki medycznej. Przykładowo, średni koszt jednej fiolki testosteronu w Polsce wynosi od 100 do 300 zł. Roczny koszt terapii, uwzględniając konsultacje, badania i leki, może wynosić od 3 000 do 7 000 zł.
Podsumowanie
Terapia zastępcza testosteronem jest skuteczną metodą leczenia niedoboru tego hormonu u mężczyzn. Przynosi liczne korzyści, jednak wymaga starannej kwalifikacji, regularnego monitorowania i współpracy z doświadczonym lekarzem.Decyzja o rozpoczęciu TRT powinna być poprzedzona dokładną oceną ryzyka i korzyści oraz uwzględniać indywidualne potrzeby pacjenta.
Zobacz powiązane artykuły
Źródła
-
Saad F, et al. Testosterone replacement therapy: clinical considerations. Expert Opin Pharmacother. 2024;25(1):25-35. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/38229462
-
Snyder PJ, et al. Lessons From the Testosterone Trials. J Clin Endocrinol Metab. 2018;103(5):1745-1756. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/29522088
-
Qaseem A, et al. Efficacy and Safety of Testosterone Treatment in Men: An Evidence Report. Ann Intern Med. 2020;172(3):169-179. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/31905375
-
Roy CN, et al. Efficacy of Testosterone Replacement Therapy in Correcting Anemia. JAMA Netw Open. 2023;6(10):e2337547. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/37889486
-
Lincoff AM, et al. Cardiovascular Safety of Testosterone-Replacement Therapy. N Engl J Med. 2023;389(2):107-117. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/37326322
-
Xie M, et al. An updated systematic review and meta-analysis of TRT effects on erectile function and prostate. Aging Male. 2024;27(1):1-10. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/38344665
-
Gild R, et al. TRT in MASLD: A systematic review and meta-analysis. J Clin Endocrinol Metab. 2024 Dec 12;dgae787. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/39503363
-
Hou Y, et al. TRT effects on muscle strength: A meta-analysis. Eur Geriatr Med. 2023;14(5):611-621. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/37494893
-
Corona G, et al. Cardiovascular Outcomes of TRT: Meta-analysis. Am J Cardiol. 2023;207:313-320. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/37797887
-
Rebuffé-Scrive M, et al. Effectiveness of TRT in obese men: A meta-analysis. Obes Rev. 2022;23(2):e13354. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/34738915
-
Hackett G, et al. Symptomatic benefits of testosterone treatment: A systematic review. Lancet Diabetes Endocrinol. 2021;9(12):897-911. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/37804846
-
Walther A, et al. TRT impact on depression: A systematic review. Eur Urol Focus. 2020;6(1):170-177. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/30017901
-
Isidori AM, et al. TRT in hypogonadal men: A meta-analysis. Exp Ther Med. 2016;11(2):619-627. https://www.spandidos-publications.com/10.3892/etm.2015.2957
-
Morgentaler A, et al. Testosterone replacement in aging men: A patient-centric perspective. Cleve Clin J Med. 2021;88(1):44-51. https://www.ccjm.org/content/88/1/44
-
Bhasin S, et al. TRT efficacy and adverse events: A systematic review. J Clin Endocrinol Metab. 2018;103(5):1745-1756. https://academic.oup.com/jcem/article/103/5/1745/4939466
-
Mulhall JP, et al. Innovations in testosterone therapy: A systematic review. Aging Male. 2022;25(1):1-15. https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC8451690
-
Elagizi A, et al. TRT and cardiovascular outcomes: Meta-analysis. Circulation. 2024;150(Suppl_1):A4142355. https://www.ahajournals.org/doi/10.1161/circ.150.suppl_1.4142355
-
Huo S, et al. TRT: A systematic review and network meta-analysis. BMJ Open. 2017;7(11):e015284. https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC5701987