FNH to łagodna, najczęściej bezobjawowa zmiana wątroby, zwykle wykrywana przypadkowo w USG. Rozpoznanie opiera się na obrazowaniu (CEUS, TK/MR; często widoczna „blizna centralna”). Leczenie chirurgiczne rozważa się rzadko — m.in. przy krwotoku, szybkim wzroście, średnicy >10 cm lub wątpliwościach co do rozpoznania. Antykoncepcja dwuskładnikowa i ciąża są na ogół bezpieczne; przy braku operacji zaleca się okresowe USG (zwykle co 12 mies.).
Co to jest FNH (ogniskowy rozrost guzkowy)?
FNH jest jedną z najczęstszych łagodnych zmian ogniskowych wątroby (zwykle podawaną jako druga po naczyniaku). Szacuje się, że występuje u ok. 0,3–1% dorosłych, 6–8 razy częściej u kobiet, najczęściej między 30. a 50. r.ż.
Mechanizm powstawania nie jest do końca poznany; podejrzewa się udział zaburzeń unaczynienia i wpływ estrogenów.
Czy FNH to nowotwór? Czy grozi rakiem?
FNH nie jest nowotworem złośliwym i ma bardzo dobre rokowanie. W piśmiennictwie nie opisano transformacji nowotworowej, co odróżnia FNH od niektórych innych zmian, np. gruczolaka wątrobowokomórkowego.
Objawy — co można zauważyć?
W większości przypadków brak objawów; zmiana bywa wykrywana przypadkowo w badaniu USG jamy brzusznej. Rzadziej pojawia się uczucie pełności lub ból w prawym podżebrzu; wyjątkowo duże guzy mogą być wyczuwalne.
Diagnostyka: jak odróżnić FNH od innych zmian?
USG i CEUS (USG z kontrastem)
-
W USG B-mode FNH bywa normoechogeniczna, o subtelnych konturach.
-
CEUS typowo pokazuje szybkie, promieniste wypełnianie od środka ku obwodowi (wzór „szprych koła”) z utrzymaniem wzmocnienia w fazach wrotnej i późnej (brak istotnego „wypłukania”). To wzorzec bardzo pomocny w różnicowaniu z innymi zmianami.
TK/MR
-
Często widoczna jest „blizna centralna” oraz silne unaczynienie tętnicze; w MR (z kontrastem hepatotropowym) zmiana bywa hiperintensywna w fazie wątrobowokomórkowej.
-
Obrazowanie wielofazowe pozostaje podstawą rozpoznania; AFP zwykle w normie.
Biopsja?
Rutynowo nie wykonuje się biopsji ze względu na ryzyko krwawienia i zwykle wystarczającą wartość badań obrazowych. Biopsję rozważa się dopiero, gdy mimo pełnej diagnostyki obrazowej rozpoznanie pozostaje niepewne.
Z czym najczęściej myli się FNH? (różnicowanie)
-
Gruczolak wątrobowy (HCA) — może mieć zbliżony obraz, ale wiąże się z większym ryzykiem krwawienia i rzadką transformacją; istotne różnice w CEUS/MR i kontekście klinicznym.
-
Naczyniak wątroby, HCC (zwłaszcza w marskości) oraz przerzuty — dobrze unaczynione zmiany wymagające precyzyjnego różnicowania obrazowego. AFP w FNH jest zwykle prawidłowe.
Leczenie: obserwacja czy operacja?
W zdecydowanej większości przypadków leczenie nie jest potrzebne — zaleca się obserwację obrazową. Resekcję rozważa się w wybranych sytuacjach:
-
krwotok do guza lub do jamy otrzewnej,
-
wątpliwości diagnostyczne (nie można wykluczyć zmiany złośliwej),
-
szybki wzrost guza,
-
duże wymiary (np. > 10 cm).
Hormony i ciąża
Stosowanie dwuskładnikowych tabletek antykoncepcyjnych uważa się u chorych z FNH za bezpieczne; ciąża nie jest przeciwwskazana i zwykle nie wymaga szczególnego nadzoru poza standardową kontrolą.
Kontrola i monitorowanie
U pacjentów bez wskazań do operacji zaleca się okresowe USG — zwykle nie częściej niż raz na 12 miesięcy; dotyczy to także kobiet kontynuujących terapię hormonalną.
Rokowanie i powikłania
Rokowanie jest doskonałe; powikłania, w tym krwawienie, należą do rzadkości. Nie opisano zezłośliwienia FNH.
Najczęściej zadawane pytania (FAQ)
Czy FNH trzeba „usuwać na wszelki wypadek”?
Nie. Przy typowym obrazie w badaniach i braku dolegliwości wystarcza obserwacja. Operację rozważa się tylko w ściśle określonych sytuacjach klinicznych.
Czy FNH zwiększa ryzyko raka wątroby?
Nie. W piśmiennictwie nie opisano transformacji nowotworowej FNH.
Jakie badanie najlepiej potwierdza rozpoznanie?
Najwięcej wnosi dokładna charakterystyka obrazowa: CEUS, TK/MR (często z uwidocznioną blizną centralną i typowym przebiegiem wzmocnienia kontrastowego).
Podsumowanie
FNH to łagodna zmiana o świetnym rokowaniu, która najczęściej wymaga rozważnej obserwacji, a nie zabiegu. Kluczem jest prawidłowe rozpoznanie w obrazowaniu (CEUS, TK/MR) i rozsądne wskazania do operacji zarezerwowane dla wyjątków (krwotok, wzrost, wątpliwości, bardzo duże guzy). Terapia hormonalna i ciąża zazwyczaj nie stanowią problemu; coroczne USG to zwykle wystarczający nadzór.
Źródła
- Krawczyk, M., & Simon, K. (2021). Focal nodular hyperplasia: Current diagnosis and management. World Journal of Gastroenterology, 27(34), 5695–5708. https://doi.org/10.3748/wjg.v27.i34.5695
- Ronot, M., Vilgrain, V. (2014). Focal nodular hyperplasia and hepatocellular adenoma: Diagnosis and management. European Journal of Radiology, 78(3), 342–349. https://doi.org/10.1016/j.ejrad.2010.10.008
- Grazioli, L., Morana, G., Kirchin, M. A., & Schneider, G. (2012). Focal nodular hyperplasia: Imaging findings with emphasis on MRI. Insights into Imaging, 3, 453–462. https://doi.org/10.1007/s13244-012-0177-1
- Petruzziello, A., Marigliano, S., Loquercio, G., Cozzolino, A., & Cacciapuoti, C. (2016). Focal nodular hyperplasia of the liver: A case report and review of the literature. Translational Medicine, 6(1), 167. https://www.longdom.org/open-access/focal-nodular-hyperplasia-of-the-liver-a-case-report-and-review-of-the-literature-2161-1025-1000167.pdf
- Gourtsoyianni, S., Papanikolaou, N., Yarmenitis, S., & Prassopoulos, P. (2008). Imaging of focal nodular hyperplasia with emphasis on findings in multiphasic CT and dynamic MRI. British Journal of Radiology, 81(961), 552–561. https://doi.org/10.1259/bjr/47287264
