Glaukoma (jaskra): objawy i leczenie

Kiedy mówimy o glaukoma, zazwyczaj oznaczamy coś, co może przytrafić się naszym oczom, zwłaszcza gdy się starzejemy. Niby to się nazywa jaskra, ale kto by się przejmował nazwą, gdy problemem jest utrata wzroku?

Co To Jest Glaukoma?

Glaukoma, czy jak kto woli jaskra, to choroba, która może namieszać w twoich pradawnych planach widzenia. Z biegiem lat, szczególnie po sześćdziesiątce, jakoś tak oczy przestają działać według instrukcji, a głównym winowajcą jest zwiększone ciśnienie wewnątrzgałkowe. Czasem jednak jest to psikus Jokera – ciśnienie jest normalne, a wzrokowy nerw i tak dostaje klapsa.

Objawy i Etiologia Glaukomy

Objawy Glaukomy

Na początku jaskra skrywa się jak kot za firanką, ale potem daje znać:

• Powolna utrata pola widzenia – jakby ktoś co noc podkradał fragmenty obrazu z twojego pola widzenia.
• Tunelowe widzenie, gdy choroba postępuje, trochę jak przez rurkę od papieru toaletowego.
• Bóle głowy i oczu, z tym, że to nie z powodu słuchania za głośnej muzyki.
• Widzenie kolorowych tęcz wokół źródeł światła – ale to nie oznacza, że nagle stało się jednorożcem.

Te sygnały mówią “leć do okulisty” zanim się pogorszy, bo nikt nie chce patrzeć na świat jak przez mgłę.

Etiologia Glaukomy

Choć mamy różne odmiany jaskry, dwie wyróżniają się w tłumie: jaskra otwartego kąta, która działa jak typowy złośliwiec – powoli, ale skutecznie; oraz jaskra zamkniętego kąta, która wbija się nagle i brutalnie.

Czynniki ryzyka:

1. Wiek: Każdy, kto przekroczył magiczną sześćdziesiątkę, staje się bardziej podatny na jaskrę.
2. Historia rodzinna: Jeśli babcia lub dziadek widział słońce przez dziurkę od klucza, to drżyj.
3. Podwyższone ciśnienie wewnątrzgałkowe: To główny łobuz w tej historii.
4. Inne czynniki: Jak pijemy słodko, czyli cukier, lub trzymamy krew pod ciśnieniem, to może być lipa z oczami.

Typy Glaukomy:

Typ Glaukomy	Opis
Jaskra Otwartego Kąta	Chodzi powoli, jak ślimak, ale niszczy wzrok.
Jaskra Zamkniętego Kąta	Kamikadze ocznego zdrowia, nagły wzrost ciśnienia.
Jaskra Normalnego Ciśnienia	Mimo normalnego ciśnienia, nerw wzrokowy cierpi, jakby mu kawy zabrakło.

Wiedza o jaskrze jest istotna, by zdążyć na czas z diagnostyką i leczeniem, bo nikt nie lubi, gdy nagle zaćmi się przed oczami. Zajrzyj do sekcji Diagnoza i Badania, by wiedzieć więcej o tym, jak uchwycić tego drapownika za skórę.

Przeczytaj też:

• grzybica
• gruźlica
• grypa

Diagnoza i Badania

Rozpoznanie glaukoma to kilka ważnych kroków. Tu opiszemy metody i badania oczu, które są najczęściej stosowane.

Metody Diagnozy Glaukomy

By wykryć glaucoma, lekarz robi kilka specjalistycznych badań. Jednym z kluczowych jest pomiar ciśnienia wewnątrzgałkowego, główny czynnik ryzyka glaukoma.

Metody Diagnozy	Opis
Tonometria	Ocena ciśnienia w oku.
Pachymetria	Pomiar grubości rogówki, przez co wpływa na dokładność ciśnienia.
Gonioskopia	Analiza kąta przesączania — ważne dla rozpoznania typu glaukoma.
Badanie pola widzenia	Szukanie ubytków w widzeniu, które mogą sygnalizować zniszczenie nerwu wzrokowego.
Oftalmoskopia	Badanie dna oka po rozszerzeniu źrenic, sprawdzenie stanu nerwu.
Obrazowanie nerwu wzrokowego	Takie jak OCT, do mapowania i obserwacji nerwu wzrokowego.

Testy Oczne na Glaukomę

Diagnozując glaukoma, robi się różne testy oczu by dokładniej poznać stan pacjenta. Każdy test daje inne info, co pomaga w postawieniu trafnej diagnozy i leczeniu.

Tonometry

Tonometry to standardowy test mierzący ciśnienie wewnątrzgałkowe, będące głównym czynnikiem glaukoma. Wyróżnia się różne rodzaje, jak tonometry aplanacyjne czy dynamiczne.

Pachymetry

Pachymetry mierzą grubość rogówki, mogąc wpływać na dokładność testów ciśnienia. Znajomość grubości rogówki pozwala dokładniej interpretować wyniki tonometrów.

Gonioskopia

Gonioskopia bada kąt przesączania w oku, pomagając ustalić typ glaukoma — czy jest to kąt otwarty czy zamknięty.

Badanie Pola Widzenia

To badanie mierzy zakres widzenia pacjenta. Ubytki mogą wskazywać na uszkodzenie nerwu wzrokowego, charakterystyczne dla zaawansowanego glaukoma.

Oftalmoskopia

Oftalmoskopia to badanie dna oka, w którym lekarz sprawdza nerw wzrokowy. Po rozszerzeniu źrenic, można lepiej ocenić potencjalne uszkodzenia.

Obrazowanie Nerwu Wzrokowego

Użycie technik jak OCT (optical coherence tomography) pozwala na mapowanie i monitorowanie nerwu wzrokowego, pomagając w obserwacji postępu choroby i skuteczności leczenia.

Diagnoza i testy na glaukoma są niezbędne do wykrycia i leczenia tej choroby. Więcej o różnych chorobach znajdziesz w sekcjach jak gruźlica i grypa. Dobrze też poznać poradniki dotyczące różnych stanów zdrowia, by lepiej rozumieć swoją kondycję i możliwości leczenia.

Leczenie Glaukomy

Cel leczenia jaskry to obniżenie ciśnienia wewnątrzgałkowego. Może to być osiągnięte za pomocą kropli do oczu, leków doustnych, zabiegów laserowych, operacji albo kombinacji tych metod.

Obniżanie Ciśnienia Wewnątrzgałkowego

Kontrola ciśnienia wewnątrz oka jest kluczowa w terapii jaskry. Najczęściej zaczyna się od kropli do oczy jako pierwszej linii terapii. Leki te dzielą się na różne grupy:

Grupa Leków	Jak Działa	Przykład
Prostaglandyny	Zwiększają odpływ płynu z oka	Latanoprost
Beta-blokery	Zmniejszają wytwarzanie płynu	Timolol
Agoniści alfa	Zmniejszają produkcję płynu i trochę pomagają w odpływie	Brimonidyna

 

Środki Terapeutyczne: Krople, Laser, Chirurgia

Krople do Oczu

Krople do oczu to często pierwszy wybór w USA. Zawierają różne grupy leków, które obniżają ciśnienie w oku.

Leczenie Laserowe

Laser to kolejna skuteczna opcja. Jedną z popularnych metod jest trabekuloplastyka laserowa, pomagająca w odpływie płynu z oka, oraz irydotomia laserowa, stosowana głównie przy jaskrze zamkniętego kąta.

Chirurgia

Gdy krople i laser zawodzą, możliwe są operacje. Do ich rodzajów należą:

• Trabekulektomia – tworzy nowy kanał wypływu dla płynu.
• Shuntowanie – wstawienie małego urządzenia do odprowadzania płynu.

Również operacja zaćmy może pomóc przy jaskrze zamkniętego kąta.

Wynikiem postępu są nowe formy leków, które uwalniają się powoli. Ułatwiają one leczenie, zmniejszając skutki uboczne i poprawiając komfort stosowania.

Wpływ Glaukomy na Zdrowie Psychiczne

Glaukoma, poza tym że to problem z oczami, który może prowadzić do ślepoty, także mocno wpływa na psychikę pacjentów.

Skutki Psychologiczne Glaukomy

Ludzie z glauką często mają różne emocjonalne i psychologiczne zmagania. Główne skutki:

• Lęk i depresja: Badania pokazują, że glaukoma zwiększa szanse na depresję i lęk. Około jedna trzecia dorosłych z problemami z widzeniem może mieć depresję kliniczną.
• Strach przed utratą wzroku: Groźba całkowitej ślepoty budzi niepewność i poczucie bezradności, co może obniżyć poczucie własnej wartości.
• Izolacja społeczna: Codzienne trudności, lęki o wypadki i obciążenie emocjonalne przez tę chorobę mogą prowadzić do unikania ludzi.

Wsparcie dla Pacjentów z Glaukomą

Z problemami takimi jak glaukoma, potrzebne jest wsparcie nie tylko dla oczu, ale i dla głowy. Oto kilka pomysłów na pomoc:

• Spotkania i rozmowy: Wizyta u psychologa pomaga w radzeniu sobie z lękiem i depresją.
• Grupy wsparcia: Rozmowy z innymi osobami z tą samą chorobą mogą dostarczyć wsparcia i porad.
• Zintegrowana opieka medyczna: Regularne kontrole i współpraca z lekarzami pomagają monitorować chorobę.
• Częste wizyty kontrolne: Wizyty u okulisty mogą szybko wykrywać problemy i złagodzić stres. Więcej informacji jest w naszym artykule o testach na glaukę.

Tabela poniżej pokazuje skutki psychologiczne i metody wsparcia:

Skutek Psychologiczny	Metody Wsparcia
Lęk i depresja	Spotkania z psychologiem
Strach przed ślepotą	Terapia indywidualna
Izolacja społeczna	Grupy wsparcia
Spadek pewności siebie i samooceny	Opieka medyczna
Problemy z codziennymi zadaniami	Wizyty kontrolne

Ważne, aby pacjenci i ich rodziny byli świadomi wpływu glaukomy na psychikę i szukali dostępnej pomocy. Więcej informacji znajdziesz w naszych artykułach o guzach mózgu, gruźlicy, i gorejących stopach.

Często zadawane pytania

Czym jest jaskra (glaukoma)?

Jaskra, znana również jako glaukoma, to grupa chorób oczu prowadzących do postępującego i nieodwracalnego uszkodzenia nerwu wzrokowego oraz komórek zwojowych siatkówki. W konsekwencji prowadzi to do pogorszenia lub utraty wzroku, często zaczynając od zwężenia pola widzenia. Główną przyczyną uszkodzenia nerwu wzrokowego jest podwyższone ciśnienie wewnątrzgałkowe, które naciska na nerw wzrokowy, powodując jego stopniowe obumieranie. W rzadszych przypadkach uszkodzenie nerwu wzrokowego może wystąpić nawet przy normalnym ciśnieniu.

Jakie są objawy jaskry?

Na początkowym etapie jaskra często przebiega bezobjawowo, co sprawia, że jest nazywana “cichym złodziejem wzroku”. Objawy pojawiają się dopiero w zaawansowanym stadium, gdy nerw wzrokowy jest już znacząco uszkodzony. Do najczęstszych objawów należą:

• Powolna utrata pola widzenia: Pacjent stopniowo traci widzenie obwodowe, co może prowadzić do tzw. “widzenia tunelowego” (jak przez rurkę).
• Bóle głowy i oczu: Spowodowane podwyższonym ciśnieniem wewnątrzgałkowym.
• Widzenie tęczowych kół lub mroczków wokół źródeł światła.
• Światłowstręt i częste łzawienie oczu.
• Trudności z przystosowaniem się wzroku do ciemności.

W przypadku jaskry zamkniętego kąta może wystąpić nagły i dotkliwy “ostry atak jaskry”, charakteryzujący się silnym bólem oka i głowy, nudnościami, wymiotami, powiększoną źrenicą, twardą i podrażnioną gałką oczną, pogorszeniem widzenia oraz tęczowymi kołami wokół źródeł światła. Taki stan wymaga natychmiastowej interwencji lekarskiej.

Jakie są czynniki ryzyka rozwoju jaskry?

Istnieje wiele czynników, które zwiększają ryzyko zachorowania na jaskrę:

• Wiek: Ryzyko wzrasta znacząco po 40. roku życia, a szczególnie po sześćdziesiątce.
• Historia rodzinna: Genetyczne predyspozycje są istotne, jeśli w rodzinie występowały przypadki jaskry.
• Podwyższone ciśnienie wewnątrzgałkowe: Jest to główny czynnik ryzyka, choć jaskra może wystąpić również przy normalnym ciśnieniu.
• Choroby współistniejące: Cukrzyca, nadciśnienie tętnicze, miażdżyca, migrena, zaburzenia krążenia obwodowego, retinopatia cukrzycowa.
• Wady wzroku: Znaczna nadwzroczność lub krótkowzroczność.
• Urazy oka i stany zapalne.
• Długotrwałe stosowanie kortykosteroidów lub doustnych środków antykoncepcyjnych.
• Stres.

Jak diagnozuje się jaskrę?

Wczesne wykrycie jaskry jest kluczowe, ponieważ nieodwracalne uszkodzenia już powstałe nie mogą zostać naprawione, ale można zahamować dalszy postęp choroby. Diagnostyka obejmuje szereg specjalistycznych badań:

• Tonometria: Pomiar ciśnienia wewnątrzgałkowego.
• Badanie pola widzenia: Ocena zakresu widzenia w poszukiwaniu ubytków.
• Oftalmoskopia: Badanie dna oka po rozszerzeniu źrenic w celu oceny tarczy nerwu wzrokowego.
• Gonioskopia: Analiza kąta przesączania w oku, co jest ważne dla rozpoznania typu jaskry.
• Pachymetria: Pomiar grubości rogówki, co wpływa na dokładność pomiaru ciśnienia.
• Obrazowanie nerwu wzrokowego (np. OCT): Mapowanie i monitorowanie nerwu wzrokowego w celu obserwacji postępu choroby.

Ze względu na często bezobjawowy przebieg jaskry, zaleca się regularne profilaktyczne badania wzroku, szczególnie dla osób powyżej 40. roku życia lub z dodatkowymi czynnikami ryzyka (co 6 miesięcy, rok lub dwa lata, w zależności od zaleceń).

Jakie są metody leczenia jaskry?

Celem leczenia jaskry jest obniżenie i utrzymanie stabilnego ciśnienia wewnątrzgałkowego, aby zahamować postęp choroby i zachować użyteczną ostrość wzroku. Stosuje się trzy główne metody:

• Leczenie farmakologiczne (krople do oczu): Najczęściej pierwsza linia terapii. Krople zawierają leki, które obniżają ciśnienie w oku, zwiększając odpływ płynu lub zmniejszając jego produkcję (np. prostaglandyny, beta-blokery, agoniści alfa). Kluczowa jest systematyczność i sumienność pacjenta w stosowaniu leków.
• Leczenie laserowe: Skuteczna opcja, stosowana gdy krople są niewystarczające. Metody to m.in. trabekuloplastyka laserowa (poprawa odpływu płynu) oraz irydotomia laserowa (stosowana głównie przy jaskrze zamkniętego kąta). Zabiegi te są szybkie i zazwyczaj bezbolesne.
• Chirurgia: Rozważana, gdy krople i laser nie przynoszą oczekiwanych rezultatów. Rodzaje operacji to m.in. trabekulektomia (tworzenie nowego kanału odpływu płynu) i wszczepianie shuntów (małych urządzeń do odprowadzania płynu). Nowoczesne zabiegi, jak implant iStent, są mało inwazyjne. Operacja zaćmy może również pomóc w przypadku jaskry zamkniętego kąta.

Czy jaskrę można wyleczyć całkowicie?

W większości przypadków jaskry, szczególnie jaskry pierwotnej otwartego kąta, nie jest możliwe całkowite wyleczenie. Jest to choroba samoistna, często o podłożu genetycznym. Jednak wczesna diagnoza i odpowiednio wdrożone leczenie mogą skutecznie zahartować postęp choroby i zapobiec dalszemu, nieodwracalnemu uszkodzeniu wzroku. Straty, które jaskra wyrządziła przed diagnozą, nie mogą zostać naprawione, ale można zatrzymać dalsze niszczenie nerwu wzrokowego.

Jakie są psychologiczne skutki jaskry i jak można wspierać pacjentów?

Jaskra, oprócz fizycznych konsekwencji, ma znaczący wpływ na zdrowie psychiczne pacjentów. Główne skutki psychologiczne to:

• Lęk i depresja: Badania wskazują, że około jedna trzecia dorosłych z problemami z widzeniem, w tym z jaskrą, może doświadczać depresji klinicznej.
• Strach przed utratą wzroku: Groźba całkowitej ślepoty budzi niepewność i poczucie bezradności, co może obniżyć poczucie własnej wartości.
• Izolacja społeczna: Trudności w codziennym funkcjonowaniu, obawy o wypadki i obciążenie emocjonalne mogą prowadzić do unikania kontaktów z ludźmi.
• Spadek pewności siebie i samooceny.
• Problemy z wykonywaniem codziennych zadań.

Wsparcie dla pacjentów z jaskrą powinno obejmować zarówno opiekę medyczną, jak i psychologiczną:

• Spotkania z psychologiem: Pomagają w radzeniu sobie z lękiem i depresją, często w ramach terapii indywidualnej.
• Grupy wsparcia: Umożliwiają wymianę doświadczeń i wzajemne wsparcie z innymi osobami cierpiącymi na tę samą chorobę.
• Zintegrowana opieka medyczna: Regularne kontrole i ścisła współpraca z lekarzami pomagają monitorować chorobę i zmniejszać stres.
• Częste wizyty kontrolne u okulisty: Szybkie wykrywanie problemów i dostosowywanie leczenia.

Ważne jest, aby pacjenci i ich rodziny byli świadomi wpływu jaskry na psychikę i aktywnie szukali dostępnej pomocy.

Jakie są zalecenia po operacji jaskry?

Po operacji jaskry, oko wymaga szczególnej opieki, aby zapewnić prawidłowe gojenie i najlepsze rezultaty. Ważne zalecenia obejmują:

• Stosowanie kropli zgodnie z zaleceniami: Lekarz przepisze antybiotyki i przeciwzapalne krople do oczu, które należy używać ściśle według instrukcji.
• Unikanie tarcia oczu: Należy powstrzymać się od dotykania i pocierania operowanego oka.
• Ograniczenie wysiłku fizycznego: Przez pierwsze dni po zabiegu należy unikać intensywnych ćwiczeń i podnoszenia ciężkich przedmiotów.
• Ochrona oczu przed słońcem: Zaleca się noszenie okularów przeciwsłonecznych na zewnątrz.
• Regularne zgłaszanie się na kontrole: Pozwala to lekarzowi monitorować postępy gojenia i szybko reagować na ewentualne komplikacje.

Większość pacjentów wraca do codziennych aktywności po kilku dniach, choć pełne gojenie może trwać kilka tygodni.

Bibliografia

1. Weinreb, R. N., Aung, T., & Medeiros, F. A. (2014). The pathophysiology and treatment of glaucoma: A review.JAMA, 311(18), 1903–1916. https://doi.org/10.1001/jama.2014.3192

2. Sahu, M. K. (2024). A review on glaucoma: Causes, symptoms, pathogenesis & treatment. Journal of Clinical Research & Ophthalmology, 11, Article 202. https://www.clinsurggroup.us/articles/JCRO-11-202.pdf

3. Hagiwara, Y., Ciora, O.-A., Monnet, M., Lancho, G., Lorenz, J. M. (2024). AI‑driven approaches for glaucoma detection: A comprehensive review. arXiv. https://arxiv.org/abs/2410.15947

4. Li, T., Sebastia‑Saez, D., Luo, J., Qin, M., Chen, T., Yu‑Wai‑Man, C. (2024). Multiphysics continuum mechanics models to advance glaucoma research: State‑of‑the‑art and future perspectives. arXiv. https://arxiv.org/abs/2411.06539

5. MDPI. (2023). A narrative review of pharmacotherapy of glaucoma. Pharmacology Open. 4(2), 22. https://www.mdpi.com/2673-9879/4/2/22