Leki na odchudzanie na receptę (2025)

Otyłość to poważne wyzwanie zdrowotne, które dotyka coraz większą liczbę Polaków. Coraz częściej, poza dietą i aktywnością fizyczną, w walce z nadmierną masą ciała pomagają nam nowoczesne leki. Rynek farmakoterapii otyłości w Polsce dynamicznie się rozwija, oferując coraz skuteczniejsze rozwiązania, ale jednocześnie stawia przed pacjentami i systemem opieki zdrowotnej pewne wyzwania. Przyjrzyjmy się bliżej, co oferują apteki na receptę w 2025 roku.

Czym jest otyłość i dlaczego farmakoterapia jest ważna?

Otyłość to przewlekła choroba, charakteryzująca się nadmiernym nagromadzeniem tkanki tłuszczowej, która negatywnie wpływa na zdrowie. Diagnozuje się ją najczęściej na podstawie wskaźnika masy ciała (BMI), gdzie BMI równe lub większe niż 30 kg/m² oznacza otyłość. To złożona choroba, na którą wpływają geny, środowisko, metabolizm i nawyki. Jej konsekwencje to m.in. cukrzyca typu 2, choroby serca, niektóre nowotwory czy bezdech senny.

Leczenie otyłości to proces długoterminowy, który wymaga kompleksowego podejścia. Zawsze podstawą są zmiany stylu życia: dieta z deficytem kalorycznym, regularne ćwiczenia i wsparcie psychologiczne. Jednak dla wielu osób same te zmiany to za mało, aby osiągnąć trwałą i znaczącą utratę wagi. W takich sytuacjach farmakoterapia staje się kluczowym uzupełnieniem planu leczenia. Pamiętajmy, że leki nie są samodzielnym rozwiązaniem, a jedynie narzędziem wspomagającym, które działa najlepiej w połączeniu ze zdrowym stylem życia. Ich celem jest nie tylko zgubienie kilogramów, ale przede wszystkim poprawa stanu zdrowia i zmniejszenie ryzyka powikłań.

W ciągu ostatniej dekady leczenie farmakologiczne otyłości przeszło rewolucję. Pojawiła się nowa klasa leków – agoniści receptora GLP-1, a potem podwójni agoniści receptorów GIP i GLP-1. Te nowe terapie naśladują działanie naturalnych hormonów i oferują nieporównywalną skuteczność w redukcji masy ciała, czasem porównywalną nawet z operacjami bariatrycznymi.

Kto kwalifikuje się do leczenia otyłości na receptę w Polsce?

Decyzję o włączeniu farmakoterapii zawsze podejmuje lekarz, opierając się na ściśle określonych kryteriach zgodnych z wytycznymi Europejskiej Agencji Leków (EMA) i polskimi zaleceniami. Leczenie farmakologiczne jest wskazane u dorosłych pacjentów z:

• Otyłością, czyli BMI wynoszącym 30 kg/m² lub więcej.
• Nadwagą (BMI od 27 kg/m² do 30 kg/m²), której towarzyszy przynajmniej jedna choroba związana z nadmierną masą ciała. Do takich chorób zalicza się między innymi cukrzycę typu 2 lub stan przedcukrzycowy, dyslipidemię (nieprawidłowe stężenie lipidów we krwi), wyrównane nadciśnienie tętnicze czy obturacyjny bezdech senny.

Nowe zalecenia Polskiego Towarzystwa Leczenia Otyłości (PTLO) z 2025 roku podkreślają konieczność indywidualnego podejścia do każdego pacjenta i wyboru leku w oparciu o jego potrzeby i potencjalne korzyści zdrowotne. Warto zaznaczyć, że dla młodzieży w wieku 12-18 lat zarejestrowano obecnie dwa leki: liraglutyd i semaglutyd, co jest istotnym postępem w tej grupie wiekowej.

Dlaczego niektóre leki na cukrzycę są stosowane “off-label” w otyłości?

W Polsce rynek leków na otyłość jest w dużej mierze kształtowany przez zjawisko stosowania leków “off-label”, czyli poza ich oficjalnymi wskazaniami rejestracyjnymi. Dotyczy to przede wszystkim agonistów receptora GLP-1, takich jak Ozempic (semaglutyd), który jest zarejestrowany do leczenia cukrzycy typu 2. Jednak ze względu na swoją dużą skuteczność w redukcji masy ciała, jest masowo przepisywany osobom z otyłością, które nie mają cukrzycy.

Ta praktyka ma poważne konsekwencje:

• Niedobory leków: Ogromne zapotrzebowanie na Ozempic ze strony pacjentów z otyłością doprowadziło do chronicznych i ogólnokrajowych braków tych preparatów w aptekach.
• Problemy dla diabetyków: Ta sytuacja bezpośrednio uderza w pacjentów z cukrzycą typu 2, dla których te leki są przeznaczone i którzy mają trudności z kontynuacją swojej terapii.
• Dylemat etyczny: Lekarze, kierując się dobrem acjenta z otyłością i wiedzą o skuteczności leku, przepisują go “off-label”, jednocześnie przyczyniając się do problemów z dostępnością dla innych chorych. Ministerstwo Zdrowia potwierdziło, że większość recept na te leki jest realizowana poza ich pierwotnym wskazaniem, co pokazuje skalę problemu.

Dlaczego leki na receptę na odchudzanie nie są refundowane w Polsce?

Jedną z największych barier w dostępie do nowoczesnego leczenia otyłości w Polsce jest brak refundacji przez Narodowy Fundusz Zdrowia (NFZ). Od 1 stycznia 2021 roku żaden lek, którego pierwotnym i jedynym wskazaniem jest leczenie otyłości, nie podlega refundacji. Oznacza to, że pacjenci za takie preparaty jak Mysimba, Xenical, Saxenda czy Wegovy muszą płacić 100% ceny z własnej kieszeni.

Paradoksalnie, niektóre leki stosowane “off-label” w otyłości (jak Ozempic) są częściowo refundowane, ale tylko wtedy, gdy pacjent spełnia bardzo rygorystyczne kryteria refundacyjne dla cukrzycy typu 2. Przykładowo, refundacja przysługuje pacjentom z cukrzycą typu 2 leczonym co najmniej dwoma lekami hipoglikemizującymi, z wysokim poziomem hemoglobiny glikowanej (HbA1c≥7,5%), otyłością z BMI≥30 kg/m², oraz bardzo wysokim ryzykiem sercowo-naczyniowym. Taki system tworzy nierówności: pacjent z otyłością i zaawansowaną cukrzycą może kupić lek taniej niż pacjent z równie ciężką otyłością, ale bez cukrzycy.

Sytuacja jest dynamiczna; na przykład od 1 października 2024 roku lek Trulicity (dulaglutyd), również stosowany w cukrzycy i “off-label” w otyłości, zniknie z listy leków refundowanych we wszystkich dawkach z powodu braku porozumienia cenowego. Wysokie koszty nowoczesnych terapii, często przekraczające 1000 zł miesięcznie, sprawiają, że najskuteczniejsze leczenie jest dostępne tylko dla wąskiej grupy pacjentów. Mimo że w 2024 roku ruszył pilotażowy program KOS-BMI 30 Plus, finansowany z tzw. opłaty cukrowej, ma on na celu zapewnienie skoordynowanej opieki niefarmakologicznej, ale nie rozwiązuje problemu kosztów samych leków.

Jak monitoruje się skuteczność farmakoterapii otyłości?

Farmakoterapia otyłości nie jest leczeniem na całe życie i wymaga regularnej oceny skuteczności. Zgodnie z przyjętymi standardami, kluczowa kontrola następuje po pewnym czasie stosowania leku w pełnej dawce. Terapia jest uznana za skuteczną, jeśli pacjent osiągnął redukcję masy ciała o co najmniej 5% w stosunku do wagi początkowej. Jeśli ten próg nie zostanie osiągnięty, leczenie powinno być przerwane jako nieskuteczne.

Okres oceny różni się w zależności od preparatu:

• Orlistat (Xenical): ocena po 12 tygodniach (3 miesiącach) stosowania.
• Naltrekson/Bupropion (Mysimba): ocena po 16 tygodniach od rozpoczęcia leczenia (czyli 12 tygodniach stosowania pełnej dawki terapeutycznej).
• Liraglutyd (Saxenda): ocena po 12 tygodniach stosowania pełnej dawki 3,0 mg.
• Semaglutyd (Wegovy): ocena po 12 tygodniach (3 miesiącach) stosowania pełnej dawki 2,4 mg.

Ta zasada “5% po 12-16 tygodniach” to podstawowa reguła kliniczna, która pozwala uniknąć nieefektywnego i kosztownego leczenia oraz szybko zidentyfikować pacjentów, którzy nie reagują na daną terapię.

Jakie są główne leki na odchudzanie dostępne na receptę w Polsce?

Na polskim rynku dostępne są różne leki na otyłość, różniące się mechanizmem działania, skutecznością, sposobem podania i profilem bezpieczeństwa. Poniżej przedstawiamy ich szczegółową analizę.

Orlistat (Xenical)

Nazwa handlowa: Xenical. Substancja czynna: Orlistat, dostępny w kapsułkach 120 mg na receptę (oraz 60 mg bez recepty pod nazwą Alli).

Mechanizm Działania

Orlistat działa wyłącznie w przewodzie pokarmowym. Jest inhibitorem lipaz żołądkowo-jelitowych, czyli enzymów odpowiedzialnych za trawienie tłuszczów. Orlistat blokuje te enzymy, przez co trójglicerydy z pożywienia nie są rozkładane i wchłaniane, a wydalane z organizmu z kałem. Szacuje się, że dawka 120 mg trzy razy dziennie hamuje wchłanianie około 30% tłuszczu z posiłku, co prowadzi do deficytu kalorycznego. Co ważne, Xenical nie wpływa na apetyt ani na ośrodek sytości w mózgu.

Skuteczność Kliniczna

Skuteczność orlistatu jest uznawana za umiarkowaną i najniższą spośród leków na receptę w Polsce. Badania wykazały, że średnia utrata masy ciała jest o około 3-5% większa w porównaniu z placebo. Po roku leczenia, 41% pacjentów straciło ≥10% masy ciała, ze średnią różnicą 4,4 kg w stosunku do placebo. Z uwagi na niższą efektywność, Polskie Towarzystwo Leczenia Otyłości traktuje go jako lek trzeciego rzutu. Może jednak opóźniać rozwój cukrzycy typu 2.

Wskazania i Profil Pacjenta

Xenical jest wskazany w leczeniu otyłości (BMI≥30 kg/m²)lub nadwagi (BMI≥28 kg/m²) z towarzyszącymi czynnikami ryzyka. Jest najbardziej odpowiedni dla pacjentów, których dieta jest bogata w tłuszcze i którzy nie mają problemów z kontrolą apetytu czy jedzeniem emocjonalnym, ponieważ lek działa tylko, gdy w posiłku jest tłuszcz.

Dawkowanie

Zalecana dawka to jedna kapsułka 120 mg doustnie z każdym z trzech głównych posiłków (bezpośrednio przed, w trakcie lub do godziny po). Jeśli posiłek nie zawiera tłuszczu lub zostanie pominięty, dawkę należy pominąć. Nie ma korzyści z przyjmowania większych dawek. Terapię należy łączyć z dietą, w której około 30% kalorii pochodzi z tłuszczów.

Profil Bezpieczeństwa i Przeciwwskazania

Działania niepożądane wynikają bezpośrednio z mechanizmu działania.

• Bardzo częste działania niepożądane: głównie objawy żołądkowo-jelitowe, takie jak tłuszczowe plamienie z odbytu, gazy z wydzieliną, nagłe parcie na stolec, tłuszczowe lub oleiste stolce, płynne stolce, częstsze wypróżnienia. Ich nasilenie zależy od ilości tłuszczu w diecie.
• Poważne ryzyka i przeciwwskazania: długotrwałe stosowanie może upośledzać wchłanianie witamin rozpuszczalnych w tłuszczach (A, D, E, K), dlatego zaleca się suplementację. Lek jest przeciwwskazany u pacjentów z przewlekłym zespołem złego wchłaniania, cholestazą (zastojem żółci), nadwrażliwością na orlistat. Nie stosować w ciąży i podczas karmienia piersią.

Dostępność i Koszt w Polsce

Xenical jest dostępny wyłącznie na receptę i nie podlega refundacji. Cena za opakowanie 84 kapsułek (na 28 dni) waha się od około 140 zł do ponad 400 zł. Jest to jedna z tańszych opcji farmakoterapii otyłości na receptę w Polsce. Dostępność jest szeroka, nie ma większych problemów z dostawami.

Naltrekson + Bupropion (Mysimba)

Nazwa handlowa: Mysimba. Substancje czynne: 8 mg chlorowodorku naltreksonu i 90 mg chlorowodorku bupropionu w tabletkach o przedłużonym uwalnianiu.

Mechanizm Działania

Mysimba działa ośrodkowo, na poziomie mózgu, kontrolując apetyt i zachowania żywieniowe. Mechanizm jest złożony i synergistyczny:

• Wpływ na podwzgórze (ośrodek głodu i sytości): Bupropion stymuluje neurony POMC, które uwalniają hormon zwiększający uczucie sytości (α-MSH). Naltrekson blokuje mechanizm ujemnego sprzężenia zwrotnego, co prowadzi do silniejszej i dłużej trwającej aktywacji tych neuronów.
• Wpływ na mezolimbiczny układ nagrody: Oba składniki wpływają na ten system, zmniejszając motywację do jedzenia dla przyjemności i redukując apetyt na wysokokaloryczne pokarmy. Dzięki temu jedzenie przestaje być głównym źródłem nagrody.

Skuteczność Kliniczna

Skuteczność Mysimby jest uznawana za umiarkowaną. W badaniach klinicznych redukcja masy ciała w grupach przyjmujących Mysimbę wynosiła od 3,7% do 8,1% w porównaniu do placebo. Średnia utrata masy ciała po roku stosowania to około 11,3%. Lek korzystnie wpływa także na parametry metaboliczne, takie jak obwód talii, poziom trójglicerydów, cholesterolu LDL i glukozy na czczo. Mysimba jest szczególnie efektywna u pacjentów z jedzeniem emocjonalnym lub napadowym objadaniem się.

Wskazania i Profil Pacjenta

Mysimba jest wskazana jako uzupełnienie diety i aktywności fizycznej u dorosłych z otyłością (BMI≥30 kg/m²) lub nadwagą (BMI≥27 kg/m²), której towarzyszy co najmniej jedna choroba współistniejąca (np. cukrzyca typu 2, dyslipidemia, wyrównane nadciśnienie tętnicze). Może być korzystna dla pacjentów, u których dominuje jedzenie emocjonalne.

Dawkowanie

Stosowanie Mysimby wymaga stopniowego zwiększania dawki przez pierwsze cztery tygodnie w celu poprawy tolerancji. Tabletki należy połykać w całości, najlepiej podczas posiłku. Schemat dawkowania to:

• Tydzień 1: Jedna tabletka rano.
• Tydzień 2: Dwie tabletki dziennie (jedna rano, jedna wieczorem).
• Tydzień 3: Trzy tabletki dziennie (dwie rano, jedna wieczorem).
• Tydzień 4 i następne: Cztery tabletki dziennie (dwie rano, dwie wieczorem). Maksymalna dawka to cztery tabletki dziennie. Leczenie przerywa się, jeśli po 16 tygodniach (12 tygodni na pełnej dawce) pacjent nie stracił co najmniej 5% początkowej masy ciała.

Profil Bezpieczeństwa i Przeciwwskazania

• Bardzo częste działania niepożądane: nudności, zaparcia, wymioty, ból głowy, zawroty głowy, bezsenność, niepokój ruchowy, suchość w jamie ustnej, bóle stawowe i mięśniowe.
• Częste działania niepożądane: zmniejszone łaknienie, lęk, drażliwość, uderzenia gorąca, bóle brzucha, biegunka.
• Poważne ryzyka i bezwzględne przeciwwskazania: Najpoważniejszym ryzykiem jest możliwość wystąpienia napadów drgawkowych. Lek jest bezwzględnie przeciwwskazany u pacjentów z padaczką w wywiadzie, guzem OUN, w trakcie ostrego odstawiania alkoholu/benzodiazepin, z ciężkimi zaburzeniami wątroby, schyłkową niewydolnością nerek, niewyrównanym nadciśnieniem, chorobą afektywną dwubiegunową, bulimią/jadłowstrętem psychicznym, uzależnieniem od opioidów, oraz u przyjmujących inhibitory MAO (należy zachować 14-dniowy odstęp). Nie stosować w ciąży ani podczas karmienia piersią.

Dostępność i Koszt w Polsce

Mysimba jest dostępna wyłącznie na receptę i nie podlega refundacji. Cena za opakowanie 112 tabletek (na miesiąc terapii pełną dawką) waha się od około 380 zł do 700 zł, ze średnią ceną 400-500 zł. W ostatnim czasie bywały problemy z dostępnością z powodu dużego popytu, ale generalnie jest dostępna.

Liraglutyd (Saxenda)

Nazwa handlowa: Saxenda. Substancja czynna: Liraglutyd, analog GLP-1. Podawany jest w formie codziennego wstrzyknięcia podskórnego.

Mechanizm Działania

Liraglutyd aktywuje receptory GLP-1 w mózgu, co prowadzi do zwiększenia uczucia sytości i pełności oraz zmniejszenia uczucia głodu. Dodatkowo spowalnia opróżnianie żołądka, co przedłuża uczucie sytości. Stymuluje też wydzielanie insuliny po posiłku, poprawiając kontrolę glikemii.

Skuteczność Kliniczna

Skuteczność liraglutydu jest oceniana jako dobra, choć niższa niż nowszych preparatów. W badaniu SCALE Obesity & Pre-Diabetes pacjenci leczeni liraglutydem (3,0 mg) osiągnęli średnią redukcję masy ciała o 8,0% po 56 tygodniach, w porównaniu do 2,6% w grupie placebo. Około 3 na 5 pacjentów schudło ≥5%, a 1 na 4 schudł ≥10% w ciągu roku. Korzyści wykraczają poza samą redukcję wagi, obejmując poprawę kontroli cukrzycy, profilu lipidowego i obniżenie ciśnienia.

Wskazania i Profil Pacjenta

Saxenda jest wskazana u dorosłych pacjentów spełniających standardowe kryteria BMI (BMI≥30 kg/m² lub BMI≥27 kg/m² z chorobami współistniejącymi). Jest to również jeden z dwóch leków zarejestrowanych do leczenia otyłości u młodzieży w wieku od 12 do 17 lat.

Dawkowanie

Terapia wymaga stopniowego zwiększania dawki w ciągu 5 tygodni w celu poprawy tolerancji. Schemat dawkowania to:

• Tydzień 1: 0,6 mg raz na dobę
• Tydzień 2: 1,2 mg raz na dobę
• Tydzień 3: 1,8 mg raz na dobę
• Tydzień 4: 2,4 mg raz na dobę
• Tydzień 5 i następne (dawka podtrzymująca): 3,0 mg raz na dobę Lek podaje się podskórnie w brzuch, udo lub ramię, raz dziennie o stałej porze.

Profil Bezpieczeństwa i Przeciwwskazania

• Bardzo częste działania niepożądane: dolegliwości żołądkowo-jelitowe, takie jak nudności, wymioty, biegunka i zaparcia. Zazwyczaj są przejściowe i nasilone na początku terapii.
• Poważne ryzyka: ostre zapalenie trzustki (niezbyt często), choroby pęcherzyka żółciowego (często), w tym kamica, oraz zwiększenie częstości akcji serca. Lek jest przeciwwskazany w ciąży i podczas karmienia piersią.

Dostępność i Koszt w Polsce

Saxenda jest lekiem nierefundowanym. Koszt terapii jest wysoki. Cena za opakowanie zawierające 3 wstrzykiwacze (wystarczające na 18 dni przy pełnej dawce) waha się od około 400 zł do ponad 1100 zł, co przekłada się na miesięczny koszt leczenia rzędu 700-1000 zł lub więcej. Dostępność jest umiarkowana, z uwagi na rosnący globalnie popyt zdarzały się przejściowe ograniczenia dostaw, ale producent zwiększa moce produkcyjne.

Semaglutyd (Wegovy vs. Ozempic)

Semaglutyd to agonista receptora GLP-1 drugiej generacji, podawany raz w tygodniu dzięki dłuższemu okresowi półtrwania. W Polsce występuje pod dwiema nazwami handlowymi, które mimo tej samej substancji czynnej, różnią się wskazaniami, maksymalną dawką i statusem prawnym.

Wegovy

Status: Wegovy jest preparatem semaglutydu oficjalnie zarejestrowanym przez EMA w Polsce do leczenia otyłości i nadwagi. Skuteczność: Program badań klinicznych STEP wykazał przełomową skuteczność. W badaniu STEP-1 pacjenci leczeni semaglutydem w dawce 2,4 mg osiągnęli po 68 tygodniach średnią redukcję masy ciała o 14,9% w porównaniu do 2,4% w grupie placebo. Wyniki te są znacznie lepsze niż dla liraglutydu. Aż 86,4% pacjentów straciło co najmniej 5% masy ciała, a 69,1% straciło co najmniej 10%.Dawkowanie: Schemat dawkowania Wegovy zakłada cotygodniowe wstrzyknięcia podskórne z eskalacją dawki przez 16 tygodni, aż do osiągnięcia wyższej dawki podtrzymującej 2,4 mg raz w tygodniu:

• Tygodnie 1–4: 0,25 mg
• Tygodnie 5–8: 0,5 mg
• Tygodnie 9–12: 1,0 mg
• Tygodnie 13–16: 1,7 mg
• Dawka podtrzymująca: 2,4 mg Koszt i Dostępność: Wegovy nie jest refundowany. Jego koszt jest bardzo wysoki, a ceny za miesięczną terapię dawką podtrzymującą mogą przekraczać 1200 zł. W Polsce jego dystrybucja dopiero raczkuje.

Ozempic

Status: Ozempic jest preparatem semaglutydu zarejestrowanym wyłącznie do leczenia cukrzycy typu 2 u dorosłych. Jego powszechne stosowanie w leczeniu otyłości odbywa się na zasadzie “off-label” i jest główną przyczyną jego niedoborów. Skuteczność: W badaniach dla cukrzycy (program SUSTAIN) Ozempic powodował znaczącą redukcję masy ciała jako dodatkową korzyść, w zakresie od 3,7 kg do 6,5 kg. Dawkowanie: Schemat dawkowania w cukrzycy przewiduje eskalację do dawki podtrzymującej 0,5 mg lub 1,0 mg raz w tygodniu. W praktyce “off-label” lekarze mogą dążyć do wyższych dawek, naśladując schemat Wegovy, co jest ograniczone dostępnością penów. Koszt i Refundacja: Ozempic jest objęty częściową refundacją, ale wyłącznie dla pacjentów z cukrzycą typu 2 spełniających ścisłe kryteria NFZ. Dla pacjentów z otyłością bez cukrzycy lek jest dostępny z pełną odpłatnością, która wynosi około 350-400 zł za opakowanie. Ta różnica w cenie i możliwość refundacji dla diabetyków napędza popyt na Ozempic w leczeniu otyłości. Profil bezpieczeństwa obu preparatów jest podobny, dominują dolegliwości żołądkowo-jelitowe.

Tirzepatyd (Mounjaro)

Nazwa handlowa: Mounjaro. Charakterystyka: Tirzepatyd to najnowsza i jak dotąd najskuteczniejsza klasa leków w farmakoterapii otyłości i cukrzycy typu 2. Jest to pierwszy i jedyny zatwierdzony lek, który działa jednocześnie jako agonista dwóch różnych receptorów inkretynowych (GIP i GLP-1). Podawany jest w formie cotygodniowego wstrzyknięcia podskórnego.

Mechanizm Działania

Tirzepatyd jest podwójnym agonistą receptorów dla glukozozależnego peptydu insulinotropowego (GIP) oraz glukagonopodobnego peptydu-1 (GLP-1). Działając na oba szlaki jednocześnie, wywiera silniejszy i bardziej kompleksowy efekt niż leki działające tylko na GLP-1:

• Silniejsza supresja apetytu: Intensywnie wpływa na ośrodki w mózgu, zwiększając uczucie sytości i pełności oraz redukując uczucie głodu.
• Poprawa kontroli glikemii: Zwiększa wrażliwość komórek beta trzustki na glukozę, nasila wydzielanie insuliny i hamuje wydzielanie glukagonu.
• Opóźnienie opróżniania żołądka: Co dodatkowo przyczynia się do dłuższego uczucia sytości.

Skuteczność Kliniczna

Skuteczność tirzepatydu w leczeniu otyłości jest bezprecedensowa i przewyższa wszystkie inne dostępne farmakoterapie. W badaniu SURMOUNT-1 pacjenci bez cukrzycy osiągnęli średnią redukcję masy ciała:

• 5 mg: -16,0% (-16,1 kg)
• 10 mg: -21,4% (-22,2 kg)
• 15 mg (dawka maksymalna): -22,5% (-23,6 kg) Dla porównania, w grupie placebo utrata wagi wyniosła zaledwie 2,4%. Tak duża redukcja masy ciała, przekraczająca 20%, była dotychczas obserwowana głównie po zabiegach chirurgii bariatrycznej. Zalecenia PTLO z 2025 roku preferują tirzepatyd i semaglutyd u pacjentów z otyłością II i III stopnia ze względu na największą możliwą redukcję masy ciała.

Wskazania i Profil Pacjenta

Mounjaro ma w UE, w tym w Polsce, podwójną rejestrację: do leczenia niedostatecznie kontrolowanej cukrzycy typu 2oraz do kontroli masy ciała (leczenia otyłości i nadwagi z chorobami współistniejącymi). Upraszcza to sytuację w porównaniu do semaglutydu, eliminując konieczność stosowania “off-label” w leczeniu otyłości.

Dawkowanie

Terapia tirzepatydem wymaga stopniowej eskalacji dawki dla dobrej tolerancji:

• Dawka początkowa: 2,5 mg raz w tygodniu przez 4 tygodnie.
• Zwiększenie dawki: Po 4 tygodniach dawkę zwiększa się do 5 mg raz w tygodniu.
• Dalsza eskalacja: W razie potrzeby, po co najmniej 4 tygodniach stosowania obecnej dawki, można ją zwiększać o 2,5 mg (do dawek 7,5 mg, 10 mg, 12,5 mg), aż do osiągnięcia maksymalnej dawki podtrzymującej 15 mg raz w tygodniu. Lek podaje się podskórnie w brzuch, udo lub ramię, raz w tygodniu, niezależnie od posiłków.

Profil Bezpieczeństwa i Przeciwwskazania

Profil bezpieczeństwa jest podobny do agonistów GLP-1.

• Najczęstsze działania niepożądane: dolegliwości żołądkowo-jelitowe, takie jak nudności i biegunka (bardzo często). Często występują również wymioty, zaparcia i zmniejszenie apetytu. Objawy te są zazwyczaj łagodne do umiarkowanych i przejściowe, występując głównie w okresie zwiększania dawki.
• Poważne ryzyka: ostre zapalenie trzustki, kamica żółciowa i zapalenie pęcherzyka żółciowego. Lek jest przeciwwskazanyu pacjentów z nadwrażliwością na tirzepatyd. Nie zaleca się stosowania w ciąży i karmienia piersią.

Dostępność i Koszt w Polsce

Mounjaro jest dostępny na receptę i nie podlega refundacji w Polsce. Jest to obecnie najdroższa opcja farmakoterapii otyłości. Koszt miesięcznej terapii jest bardzo wysoki i rośnie wraz ze zwiększaniem dawki. Ceny za pojedynczy wstrzykiwacz (na 4 tygodnie terapii) zaczynają się od około 1000 zł dla niższych dawek i mogą sięgać blisko 2000 zł dla dawek wyższych, co stanowi ogromną barierę finansową.

Jak te leki się porównują i jak je wybierać?

Wybór odpowiedniego leku zależy od wielu czynników: stopnia otyłości, chorób współistniejących, tolerancji leku, preferencji dotyczących formy podania, a w Polsce – przede wszystkim od możliwości finansowych pacjenta. Poniżej przedstawiamy tabelę porównawczą i rekomendacje kliniczne.

Tabela 1: Porównanie Leków na Otyłość Dostępnych w Polsce na Receptę (2025)

Nazwa handlowa (Substancja czynna)	Mechanizm działania	Forma podania	Częstotliwość dawkowania	Średnia utrata masy ciała (%)	Kluczowe działania niepożądane	Status refundacji w Polsce	Szacunkowy miesięczny koszt pełnopłatnej terapii (PLN)
Xenical(Orlistat)	Obwodowy; hamuje wchłanianie tłuszczu o ~30%	Kapsułki doustne	3 razy dziennie z posiłkami	3-5% (powyżej placebo)	Żołądkowo-jelitowe: tłuszczowe stolce, gazy, nagłe parcie	Brak refundacji	300 – 450 zł
Mysimba(Naltrekson + Bupropion)	Ośrodkowy; moduluje ośrodek głodu/sytości i układ nagrody	Tabletki o przedłużonym uwalnianiu	2 razy dziennie (po eskalacji)	5-9% (powyżej placebo)	Nudności, zaparcia, ból/zawroty głowy, bezsenność, ryzyko drgawek	Brak refundacji	400 – 550 zł
Saxenda(Liraglutyd)	Agonista receptora GLP-1; zwiększa sytość, opóźnia opróżnianie żołądka	Wstrzyknięcia podskórne	1 raz dziennie	~8% (powyżej placebo)	Żołądkowo-jelitowe: nudności, wymioty, biegunka, zaparcia	Brak refundacji	700 – 1100 zł
Wegovy(Semaglutyd)	Agonista receptora GLP-1; silniejszy wpływ na sytość i apetyt	Wstrzyknięcia podskórne	1 raz w tygodniu	~15-16% (powyżej placebo)	Żołądkowo-jelitowe: nudności, wymioty, biegunka, zaparcia	Brak refundacji	> 1200 zł (dla dawki podtrzymującej)
Ozempic(Semaglutyd)	Agonista receptora GLP-1 (niższa zarejestrowana dawka niż Wegovy)	Wstrzyknięcia podskórne	1 raz w tygodniu	5-10% (w badaniach cukrzycowych)	Żołądkowo-jelitowe: nudności, wymioty, biegunka, zaparcia	Refundacja częściowa tylko w cukrzycy typu 2(wąskie kryteria)	350 – 400 zł (pełnopłatny)
Mounjaro(Tirzepatyd)	Podwójny agonista receptorów GIP i GLP-1; najsilniejszy wpływ na sytość i metabolizm	Wstrzyknięcia podskórne	1 raz w tygodniu	~16-22.5% (zależnie od dawki)	Żołądkowo-jelitowe: nudności, biegunka, wymioty (profil podobny do GLP-1)	Brak refundacji	> 1200 – 2000 zł (zależnie od dawki)

Jak wybrać odpowiednią terapię w praktyce klinicznej?

Zgodnie z najnowszymi wytycznymi PTLO z 2025 roku, wybór farmakoterapii powinien być zindywidualizowany i oparty na hierarchii skuteczności oraz profilu pacjenta:

• Hierarchia wyboru oparta na skuteczności: U pacjentów z otyłością II stopnia (BMI≥35) i III stopnia (BMI≥40), a także u pacjentów z otyłością I stopnia z licznymi powikłaniami, leczenie powinno być rozpoczynane od najskuteczniejszych dostępnych terapii. PTLO preferuje leki pozwalające na największą redukcję masy ciała, czyli semaglutyd i tirzepatyd. Ich zdolność do dwucyfrowej utraty wagi przekłada się na największe korzyści kliniczne, w tym poprawę parametrów kardiometabolicznych i potencjalną remisję stanu przedcukrzycowego lub cukrzycy typu 2.
• Profilowanie pacjenta i terapie alternatywne:
  • Liraglutyd (Saxenda): Nadal jest wartościową opcją, zwłaszcza dla pacjentów preferujących codzienne iniekcje lub z przeciwwskazaniami do nowszych leków. To także jedna z dwóch opcji zarejestrowanych dla młodzieży.
  • Naltrekson/Bupropion (Mysimba): Może być rozważany u pacjentów, u których kluczową rolę odgrywa jedzenie emocjonalne lub napadowe objadanie się. Dodatkowym argumentem może być współistniejąca depresja lub chęć rzucenia palenia (bupropion ma te wskazania). Należy jednak pamiętać o szerszym profilu przeciwwskazań, szczególnie ryzyku drgawek.
  • Orlistat (Xenical): Ze względu na najniższą skuteczność, jest obecnie lekiem trzeciego rzutu. Może być brany pod uwagę u pacjentów z przeciwwskazaniami do leków ośrodkowych i agonistów GLP-1, z awersją do iniekcji, a także gdy koszt innych terapii jest barierą. Najbardziej uzasadniony u pacjentów z dietą bogatą w tłuszcze.
• Rola ograniczeń finansowych: W Polsce brak refundacji leków na otyłość często sprawia, że czynnik finansowy staje się decydujący, wypaczając medyczną hierarchię wyboru. Pacjent, który medycznie kwalifikowałby się do tirzepatydu, z powodów ekonomicznych może być zmuszony do wyboru tańszej, ale mniej skutecznej opcji, jak orlistat, lub poszukiwania pełnopłatnego Ozempicu. Ten rozdźwięk między optymalnym postępowaniem klinicznym a realiami finansowymi pacjenta to największe wyzwanie w polskiej praktyce lekarskiej.

Co przyniesie przyszłość farmakoterapii otyłości?

Dziedzina farmakoterapii otyłości rozwija się w bezprecedensowym tempie, a leki dostępne obecnie to dopiero początek nowej ery. Intensywne badania koncentrują się na nowych celach molekularnych i terapiach skojarzonych, mających na celu jeszcze większą skuteczność przy zachowaniu bezpieczeństwa.

Na horyzoncie badawczym znajdują się niezwykle obiecujące cząsteczki:

• CagriSema (Kagrilintyd + Semaglutyd): Połączenie znanego agonisty GLP-1 (semaglutydu) z długo działającym analogiem amyliny (kagrilintyd), hormonu trzustkowego wpływającego na sytość. Wczesne badania wykazały utratę wagi na poziomie 15,7%, co jest lepszym wynikiem niż sam semaglutyd.
• Retatrutyd: Potrójny agonista, działający na receptory GLP-1, GIP oraz glukagonu. Dodatek komponenty glukagonowej ma zwiększyć wydatek energetyczny. Wyniki badań fazy II były spektakularne – średnia utrata masy ciała to 24,2% po 48 tygodniach, co jest wynikiem zbliżonym do chirurgii bariatrycznej. Retatrutyd jest w III fazie badań klinicznych.
• Amykretyna: Kolejna innowacyjna cząsteczka, podwójny agonista receptorów GLP-1 i amyliny. Wstępne wyniki badań I fazy dla doustnej formy leku pokazały imponującą utratę masy ciała o 13,1% w ciągu zaledwie 12 tygodni, ponad dwukrotnie lepszą niż dla semaglutydu w tym samym okresie. Rozwijana jest w formie doustnej i podskórnej.

Przyszłość farmakoterapii otyłości wyraźnie zmierza w kierunku terapii skojarzonych i celowania w wiele szlaków hormonalnych jednocześnie. Oprócz wymienionych leków, badania obejmują również inne kombinacje, takie jak połączenie analogów GLP-1 z flozynami (inhibitorami SGLT-2). Trwają także prace nad nowymi, niepeptydowymi, doustnymi agonistami receptora GLP-1 (np. orforglipron), które mogłyby być wygodniejszą alternatywą dla iniekcji. Rozwój tych terapii daje nadzieję na dalsze zwiększenie skuteczności leczenia i zaoferowanie spersonalizowanych opcji dla pacjentów z otyłością.

Co należy zapamiętać i na co uważać?

Farmakoterapia otyłości w Polsce w 2025 roku jest w punkcie zwrotnym. Nowe leki, takie jak semaglutyd (Wegovy) i tirzepatyd (Mounjaro), zrewolucjonizowały potencjał terapeutyczny, oferując transformującą redukcję masy ciała. Starsze preparaty, jak orlistat i naltrekson/bupropion, nadal są dostępne, ale odgrywają rolę drugiego lub trzeciego rzutu.

Kluczowe problemy to:

• Problem systemowy “off-label”: Powszechne stosowanie leków przeciwcukrzycowych (głównie Ozempic) w leczeniu otyłości świadczy o braku odpowiednich, refundowanych opcji. Prowadzi to do niedoborów leków, nierówności w dostępie i dylematów etycznych.
• Bariera finansowa i brak refundacji: Całkowity brak refundacji przez NFZ leków na otyłość to największa przeszkoda we wdrożeniu nowoczesnego leczenia. Wysokie koszty skutecznych terapii tworzą system opieki zdrowotnej dwóch prędkości.

Należy bezwzględnie podkreślić, że farmakoterapia jest jednym z filarów leczenia otyłości, ale nie może istnieć w próżni. Jest to leczenie przewlekłe, przeznaczone dla choroby przewlekłej, a nie krótkoterminowe rozwiązanie estetyczne. Jej sukces i bezpieczeństwo zależą od ścisłej współpracy z lekarzem oraz od zintegrowania jej z trwałymi zmianami w stylu życia, obejmującymi zbilansowaną dietę o obniżonej kaloryczności i regularną aktywność fizyczną. Odstawienie leku bez utrwalenia nowych nawyków najczęściej prowadzi do powrotu do wyjściowej masy ciała.

Ważne ostrzeżenie!

Ogromna popularność i wysoki koszt leków na otyłość, zwłaszcza agonistów GLP-1, doprowadziły do powstania nielegalnego rynku. Produkty lecznicze wspomagające odchudzanie należą do najczęściej fałszowanych grup leków. Zakup tych preparatów z niezweryfikowanych źródeł internetowych, forów dyskusyjnych czy serwisów aukcyjnych wiąże się z ogromnym ryzykiem. Sfałszowane produkty mogą zawierać niewłaściwe substancje, zanieczyszczenia lub nieprawidłowe dawki, co stwarza bezpośrednie zagrożenie dla zdrowia i życia.

Wszystkie omówione w tym raporcie leki są dostępne wyłącznie na receptę i muszą być stosowane pod ścisłym nadzorem lekarza. Jedyną bezpieczną drogą do uzyskania terapii jest konsultacja medyczna, uzyskanie recepty i realizacja jej w legalnie działającej aptece.

Bibliografia (badania i publikacje naukowe)

Semaglutyd

1. Wilding, J. P. H., Batterham, R. L., Calanna, S., Davies, M., Van Gaal, L. F., Lingvay, I., … Kushner, R. F. (2021). Once‑weekly semaglutide in adults with overweight or obesity (STEP 1 randomized clinical trial). The New England Journal of Medicine, 384(11), 989–1002.
   https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/33567185/

2. „Semaglutyd (Ozempic®) w leczeniu dorosłych chorych z cukrzycą typu 2” – dwuetapowe spojrzenie analityczne przez AOTMiT (Polska agencja oceny technologii medycznych) – wysokiej jakości dokument rządowy:
   https://bip.aotm.gov.pl/assets/files/zlecenia_mz/2020/298/AW/298_AW_OT.4330.18.2020_Ozempic_APD.pdf

3. Dokument AOTMiT dotyczący doustnego semaglutydu (Rybelsus®) – m.in. wskazania i wyniki:
   https://bip.aotm.gov.pl/assets/files/zlecenia_mz/2021/114/AW/114_AW_OT.4320.16.2021_Rybelsus_AKL.pdf

Tirzepatyd

4. Rosenstock, J., et al. (2021). Efficacy and safety of a novel dual GIP and GLP-1 receptor agonist (tirzepatide) in patients with type 2 diabetes (SURPASS‑1). The Lancet, 398(10295), 143–155.
   https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/34186022/

5. Del Prato, S., et al. (2021). Tirzepatide versus insulin glargine in type 2 diabetes and increased cardiovascular risk (SURPASS‑4). The Lancet, 398(10313), 1811–1824.
   https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/34672967/

6. Heerspink, H. J. L., Sattar, N., Pavo, I., et al. (2022). Effects of tirzepatide versus insulin glargine on kidney outcomes in type 2 diabetes in the SURPASS‑4 trial. Lancet Diabetes & Endocrinology, 10(11), 774–785.
   https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/36152639/

Orlistat

7. Wiszniewski, P. S., Wiszniewska, M., & Pernal, G. (2023). Pharmacotherapy for overweight and obesity: orlistat – podsumowanie badań placebo‑kontrolowanych. Pediatria i Medycyna Rodzinna, 19(4), 305–309.
   https://pimr.pl/artykul.php?a=1971

8. Terczyńska, A., et al. (2023). Recommendations on dietary and pharmacological treatment of obesity w Polsce – raport Terenmedia: omówienie orlistatu i zaleceń EMA (semaglutyd, naltrekson/bupropion).
   https://www.termedia.pl/Recommendations-on-dietary-treatment-of-obesity-in-adults-2024-position-of-the-Polish-Society-of-Dietetics,100,54426,1,1.html

Naltrekson + Bupropion

9. Raport Termedia (2020): Efficacy: ponad 12 000 pacjentów – redukcja masy ciała ≥5 % u 53–80 % uczestników, fazy III COR‑III i LIGHT‑IV.
   https://www.termedia.pl/Treatment-of-overweight-and-obesity-during-and-after-a-pandemic-Let-s-not-wait-for-the-development-of-complications-new-guidelines-for-doctors,72,41521,1,1.html

10. Terczyńska, A., i wsp.: zalecenia AGA/NICE w kontekście preparatu; dostępne w raporcie Termedia pow.

Polskie opracowania i rekomendacje

11. Bereza, D. (2023). Przegląd leków na otyłość zarejestrowanych w Polsce – APCZ UMK (analiza semaglutydu, liraglutydu, tirzepatydu):
    https://apcz.umk.pl/JEHS/article/view/48026

12. Farmakologiczne leczenie otyłości w świetle polskich zaleceń – publikacja w „Kardiologia i Diabetologia” (orlistat, naltrekson + bupropion, liraglutyd w PL/EU):
    https://www.kardiologia-i-diabetologia.pl/artykul/farmakologiczne-leczenie-otylosci-w-swietle-polskich-zalecen