Arystoteles powiedział: „Jesteśmy tym, co wielokrotnie robiliśmy. Doskonałość więc nie jest czynem, lecz nawykiem.” Ta myśl tłumaczy, jak ważne są regularne badania. Dzięki nim można wcześnie wykryć choroby. Na przykład białaczka ostra limfoblastyczna (ALL).
ALL to nowotwór krwi, który najczęściej atakuje dzieci. Stanowi 75% wszystkich białaczek u tej grupy wiekowej. W tym artykule przyjrzymy się objawom, przyczynom i leczeniu tej choroby.
Dobrze zrozumieć te aspekty. To klucz do lepszej prognozy i skuteczniejszego leczenia.
Co to jest białaczka ostra limfoblastyczna?
Białaczka ostra limfoblastyczna (ALL) to nowotwór krwi. Charakteryzuje się szybkim wzrostem limfoblastów. Te nieprawidłowe komórki zakłócają produkcję zdrowych komórek krwi. Bez leczenia, choroba może szybko doprowadzić do śmierci. Wśród dzieci, białaczka limfoblastyczna jest najczęściej spotykana. Stanowi około 80% wszystkich przypadków białaczki w tej grupie wiekowej.
W USA każdego roku diagnozuje się 2500-3500 nowych przypadków u dzieci. Dorośli rzadziej chorują na ALL, z częstością mniejszą niż 1,8 na 100 000 osób rocznie. Wiek i inne czynniki, jak rodzaje translokacji genetycznych, są ważne dla prognozy.
Osoby poniżej 30. roku życia mają 54% szans na 5-latka wolnego od choroby. Ale ci powyżej 60. roku życia mają tylko 13% takiej szansy. Niektóre przypadki białaczki mogą mieć bardziej agresywny przebieg. Dotyczy to pacjentów z wysoką liczbą leukocytów czy mężczyzn.
Zajęcie centralnego układu nerwowego także zwiększa ryzyko. Geny i środowisko również mają wpływ na rozwój ALL. Diagnoza opiera się na stwierdzeniu co najmniej 20% blastów w szpiku kostnym.
Objawy białaczki ostrej limfoblastycznej
Ostra białaczka limfoblastyczna (ALL) przynosi różne objawy. Te objawy mogą mocno wpłynąć na życie pacjentów. Dla dzieci te objawy są bardzo ważne, ponieważ ALL często dotyka właśnie ich.
Ważne jest, by znać główne objawy białaczki. Mogą one wskazywać, że u pacjenta rozwija się choroba.
Główne objawy
Wśród objawów ALL znajdują się:
- Wysoka gorączka, która nie znika po lekach przeciwgorączkowych
- Osłabienie i zmęczenie
- Krwawienia z nosa, dziąseł i pojawiające się wybroczyny
- Bóle kostne, które sprawiają, że dzieci nie chcą się ruszać
Jak choroba się rozwija, mogą pojawić się powikłania, jak sepsa. Pojawiają się też inne problemy zdrowotne.
Rzadkie objawy
Rzadsze objawy to m.in.:
- Powiększone węzły chłonne i śledziona
- Nadżerki w jamie ustnej
- Bóle głowy i problemy z myśleniem
Do tego dochodzi niedokrwistość, małopłytkowość i neutropenia. Te problemy mogą wpływać na ogólny stan zdrowia.
Przyczyny występowania białaczki ostrej limfoblastycznej
Nie znamy dokładnie przyczyn białaczki ostrej limfoblastycznej (ALL). Wiemy jednak, że pewne czynniki mogą sprzyjać jej rozwojowi. Do ważnych należą czynniki genetyczne i środowiskowe.
Czynniki genetyczne
Mutacje w genach to jeden z głównych czynników, które mogą prowadzić do ALL. Na przykład, występowanie translokacji t(9;22) często wiąże się z tą chorobą. Ponadto, osoby z chorobami genetycznymi, jak zespół Downa, są w wyższej grupie ryzyka.
Osoby te mogą zachorować wcześniej w życiu.
Czynniki środowiskowe
Czynniki środowiskowe, takie jak promieniowanie jonizujące, też mogą zwiększać ryzyko zachorowania. Kontakt z niektórymi substancjami chemicznymi oraz infekcje wirusowe, np. przez wirus HTLV-1, również są zagrożeniem. Skumulowane oddziaływanie takich czynników podnosi prawdopodobieństwo wystąpienia białaczki.
Diagnostyka białaczki ostrej limfoblastycznej
Białaczka ostra limfoblastyczna jest chorobą poważną. Dotyka głównie dzieci między 2 a 4 rokiem życia. Wczesne wykrycie i leczenie są kluczowe. Do diagnozy używa się specjalnych testów, jak badania krwi i obrazowe.
Te badania sprawdzają, czy w organizmie są limfoblasty. Oceniają też, czy choroba dotknęła ośrodkowy układ nerwowy.
Badania laboratoryjne
Do diagnozy ważne są badania krwi. Pokazują one poziom białych krwinek, czerwonych krwinek, hemoglobiny i płytek krwi.
- podwyższony poziom leukocytów (WBC),
- obniżona liczba erytrocytów (RBC),
- spadek poziomu hemoglobiny (Hb),
- zmniejszona liczba płytek krwi (PLT).
Biopsja szpiku kostnego daje informacje o limfoblastach. Jest kluczowa do diagnozy. Badania genetyczne określają typ białaczki.
Badania obrazowe
Obrazy narządów są ważne w diagnostyce. Badania obrazowe, jak tomografia i rezonans, są używane.
- tomografia komputerowa,
- rezonans magnetyczny,
- USG jamy brzusznej,
- rentgen klatki piersiowej.
Te testy pomagają zobaczyć, czy są powiększone węzły chłonne. Sprawdzają też, czy w ciele jest płyn. Taka kompleksowa diagnostyka pomaga w postawieniu dokładnej diagnozy. Pomaga też zdecydować o leczeniu.
Białaczka ostra limfoblastyczna – leczenie
Leczenie białaczki ostrej limfoblastycznej wymaga złożonego podejścia opartego o chemioterapię. Podzielone jest na trzy etapy: indukcję, konsolidację i terapię podtrzymującą. W etapie indukcji, celem jest osiągnięcie całkowitej remisji, co udaje się u 60-80% pacjentów.
Ważne jest, jak organizm reaguje na leczenie i ogólny stan zdrowia pacjenta.
Chemioterapia
Na początku, w fazie indukcji, używa się leków takich jak prednizon, antracyklina czy L-asparaginaza. Potem dochodzą antymetabolity jak arabinozyd cytozyny i metotreksat. Protokół AIEOP 2017 w Polsce określa standardy terapii dla pacjentów.
Priorytetowo traktowane są przypadki z niekorzystnymi mutacjami genetycznymi. Wtedy w grę wchodzą dodatkowe terapie, np. gilterytinib.
Pozostałe metody leczenia
W leczeniu białaczki wykorzystuje się też inne metody niż chemioterapia. Przeszczepy komórek krwiotwórczych są jednym z rozwiązań. Dla pacjentów w zaawansowanym stadium choroby możliwa jest alotransplantacja.
Odpowiednie planowanie i dopasowanie terapii są kluczowe dla poprawy prognozy i życia chorych. Szczególnie ważne jest to w trudnych przypadkach ostrej białaczki limfoblastycznej.